علل و درمان بیماری سرطان ریه گرداوری شد
سرطان ریه یا چنگار ریه نوعی بیماری است که مشخصه آن رشد کنترل‌نشده سلول در بافت‌های ریه است. اگر این بیماری درمان نشود، رشد سلولی می‌تواند در یک فرایند به نام متاستاز به بیرون از ریه گسترش پیدا کند و به بافت‌های اطراف یا سایر اعضای بدن برسد. اکثر سرطان‌هایی که از ریه شروع می‌شوند، به نام سرطان‌های ابتدایی ریه، کارسینوماهایی هستند که از بافت پوششی نشات می‌گیرند. انواع اصلی سرطان ریه سرطان‌های ریه سلول کوچک (SCLC)، که سرطان سلولی جو شکل نیز نامیده می‌شود، و سرطان ریه سلول غیر کوچک (NSCLC) هستند. شایع ترین علائم عبارتند از سرفه (همراه با خلط خونی)، کاهش وزن و تنگی نفس.
ممکن است سرطان ریه در رادیوگرافی قفسه سینه و مقطع‌نگاری رایانه‌ای (سی‌تی اسکن) قابل تشخیص باشد. تشخیص با یک بافت‌برداری که اغلب از طریق برونکوسکوپی یا راهنمای سی‌تی انجام می‌شود، قابل تایید شدن است. درمان و نتایج طولانی مدت به نوع سرطان، مرحله (شدت گسترش) و سلامت کلی فرد، که از طریق وضعیت عملکرد سنجیده می‌شود، بستگی دارد.
در سراسر دنیا، سرطان ریه شایع‌ترین دلیل مرگ و میر مربوط به سرطان در بین زنان و مردان به شمار می‌رود، و مسئول ۱٫۳۸ میلیون مرگ و میر در سال، طبق گزارش سال ۲۰۰۸ است.
علائم و نشانه ها
نشانه‌ها و علائمی که ممکن است نشان دهنده سرطان ریه باشند:
علائم تنفسی: سرفه، خلط خونی، خس خس سینه یا تنگی نفس
علائم سیستمیک: کاهش وزن، تب، چماقی شدن ناخن‌های انگشت، یا ضعف
علائم ناشی از فشار موضعی: درد قفسه سینه، درد استخوان، انسداد ورید اجوف فوقانی، مشکل در بلعیدن
اگر سرطان در راه تنفسی رشد کند، ممکن است جلوی جریان هوا را سد کند، و موجب مشکل در تنفس شود. این امر می‌تواند منجر به تجمع ترشحات در پشت گرفتگی شود، و مستعد سینه‌پهلو خواهد بود.
این سرطان‌ها به طور تصادفی و هنگام انجام رادیوگرافی‌های منظم تشخیص داده می‌شوند. بسیاری از علائم سرطان ریه (کم اشتهایی، کم شدن وزن، تب، خستگی) مختص این بیماری نیستند. در بسیاری از افراد، قبل از اینکه علائم مشخص شوند و فرد به دنبال درمان پزشکی برود، سرطان از محل اصلی خود فراتر رفته و گسترش پیدا کرده است. محل‌های شایع گسترش سرطان ریه عبارتند از مغز، استخوان، غدد فوق کلیوی، ریه دیگر، کبد، پیراشامه، و کلیه‌ها. در حدود ۱۰٪ از افراد مبتلا به سرطان ریه در زمان تشخیص علائمی قابل مشاهده نیست؛ این سرطان‌ها در زمان رادیوگرافی منظم قفسه سینه به طور تصادفی تشخیص داده می‌شوند.
علل و عوامل خطرساز
شایع‌ترین علت سرطان ریه قرار گرفتن در معرض دود دخانیات برای یک مدت طولانی است که دلیل ۹۰٪ از سرطان‌های ریه است. درصد ابتلا به سرطان ریه در افرادی که سیگار نمی‌کشند ۱۵٪ است، و دلیل این موارد اغلب ترکیبی از عوامل ژنتیکی،گاز رادون، آزبست و آلودگی هوا از جمله دود سیگار فرد ثالث مربوط می‌شود. سرطان پس از آسیب ژنتیکی به دی‌ان‌ای گسترش می‌یابد. این آسیب ژنتیکی بر روی عملکرد طبیعی سلول، از جمله تکثیر سلولی، مرگ سلولی برنامه‌ریزی شده (آپوپتوز) و ترمیم دی ان ای تاثیر می‌گذارد. هر چقدر آسیب بیشتر می‌شود، خطر ابتلا به سرطان نیز افزایش می‌یابد.
سیگار کشیدن : استعمال دخانیات، به ویژه سیگار تاکنون دلیل اصلی ابتلا به سرطان ریه بوده است. دود سیگار حاوی بیش از ۶۰ ماده سرطان‌زا شناخته شده است. از جمله ایزوتوپ پرتوزا ناشی از فرایند تجزیه رادون، نیترو آمین و بنزوپیرین. به علاوه، نیکوتین واکنش ایمنی بدن را در مقابل رشد سلول‌های سرطانی در بافت‌های آسیب دیده سرکوب می‌کند. در سراسر دنیای توسعه یافته، ۹۰٪ از مرگ و میرهای ناشی از سرطان ریه در مردان در طول سال۲۰۰۰ به استعمال دخانیات مربوط بوده است (۷۰٪ برای زنان). کشیدن سیگار علت ۸۹-۹۰٪ از موارد ابتلا به سرطان ریه است.
استنشاق دود سیگار : فروبردن دود زمانی که فرد دیگری سیگار می‌کشد .یکی از دلایل ابتلا به سرطان ریه در افرادی است که سیگار نمی‌کشند. فردی که دود سیگار استنشاق می‌کند در گروه فردی قرار می‌گیرد که با یک انسان سیگاری زندگی یا کار می‌کند. مطالعات بدست آمده از ایالات متحده آمریکا،اروپا، انگلستان و استرالیا به طور مداوم نشان داده‌اند که خطر ابتلا به سرطان ریه در میان افرادی که در معرض دود سیگار دیگران هستند، به طور چشمگیری افزایش داشته است. احتمال خطر ابتلا به سرطان ریه در افرادی که با یک فرد سیگاری زندگی می‌کنند،۳۰٪ بیشتر است در حالیکه افرادی که در محیطی کار می‌کنند که دود سیگار دیگران در آنجا وجود دارد، با ۱۹٪افزایش خطر ابتلا مواجه هستند. تحقیقات درباره دود جریان کناری نشان می‌دهد که این نوع دود از دود مستقیم خطرناک تر است. استنشاق دود سیگار دلیل سالانه حدود ۳،۴۰۰ مرگ و میر ناشی از سرطان ریه در ایاات متحده آمریکا است.
گاز رادون : رادون یک گاز بی‌رنگ و بی‌بو است که در اثر تجزیه رادیم رادیواکتیو که خود محصول تجزیه اورانیوم موجود در پوسته زمین است، به وجود می‌آید. مجصولات تجزیه شده در اثر پرتو مواد ژنتیکی را یونیزه می‌کنند و موجب جهش‌هایی می‌شوند که گاهی اوقات سرطان زا هستند. رادون، بعد از استعمال دخانیات، دومین دلیل شایع سرطان ریه در ایالات متحده آمریکا است. خطر سرطان درازای هر ۱۰۰ Bq/m³ افزایش در تجمع رادون، ۸-۱۶٪افزایش می‌یابد. میزان گاز رادون بسته به محل و ترکیب خاک و سنگ‌های زیرین متغیر است. برای نمونه، در مناطقی مانند کورن‌وال در انگلستان (که گرانیت لایه زیرین آنجا است)، گاز رادون یک مشکل اساسی است، و ساختمان‌ها باید با فن کاملاً تهویه شوند تا تجمع گاز رادون کاهش یابد. آژانس حفاظت محیط زیست ایالات متحده آمریکا (EPA) برآورد کرده است که از هر ۱۵ خانه در ایالات تحده آمریکا میزان رادون یک خانه بالای دستورالعمل توصیه شده ۴ کوری در لیتر (pCi/l) (148 Bq/m³) است.
پنبه کوهی : پنبه کوهی می‌تواند دلیل انواع مختلفی از بیماری‌های ریه، از جمله سرطان ریه، باشد. استعمال تنباکو و آزبست روی ایجاد سرطان ریه تاثیر سینرژیک دارد.
آلودگی هوا : آلودگی هوای بیرون تاثیر ناچیزی روی افزایش خطر ابتلا به سرطان ریه دارد. ذرات (PM2.5) و ذرات گوگرد، که ممکن است از دود اگزوز خودروها ساطع شود، باعث می‌شوند خطر ابتلا به سرطان به میزان ناچیزی افزایش یابد. در خصوص نیتروژن دی‌اکسید، افزایش تدریجی ۱۰ قسمت در میلیارد احتمال خطر سرطان ریه را ۱۴٪افزایش می‌دهد. آلودگی هوای بیرون ۱-۲٪ احتمال خطر ابتلا به سرطان ریه را افزایش می‌دهد.
شواهد تجربی نشان می‌دهد که احتمال خطر ابتلا به سرطان ریه در اثر آلودگی هوا در فضای سرپوشیده مربوط به سوختن چوب، زغال چوب، کود یا مانده محصول برای پخت و پز و گرم کردن بیشتر است. خطر سرطان ریه در زنانی که در معرض دود زغال در فضای سرپوشیده هستند دو برابر بیشتر است و تعدادی از ضایعات ناشی از سوختن زیست‌توده سرطان زا شناخته شده‌اند یا مشکوک به آن هستند. این خطر حدود ۲٫۴ میلیون نفر را در سراسر دنیا تحت تاثیر خود قرار داده است و ۱٫۵٪ از مرگ و میرهای ناشی از سرطان ریه به این دلیل اتفاق می‌افتند.
ژنتیک : اینگونه برآورد شده است که ۸ تا ۱۴٪ از موارد سرطان ریه به دلیل عوامل ارثی ایجاد می‌شوند. احتمال خطر ابتلا به سرطان ریه در افرادی که خویشاوندان او به این بیماری مبتلا هستند، ۲٫۴ برابر بیشتر است. احتمال دارد دلیل این امر ترکیب ژن‌ها باشد.
سایر علل : مواد، مشاغل، و معرض‌گذاری‌های بسیار دیگری با سرطان ریه ارتباط داده شده است. آژانس بین‌المللی مطالعات سرطان (IARC) عنوان می‌کند که «شواهد کافی» برای سرطان‌زا بودن موارد زیر برای ریه در دست است:
برخی از فلزات (تولید آلومینیوم، کادمیم و ترکیبات کادمیوم، ترکیبات کروم(VI)، بریلیم و ترکیبات بریلیوم، مواد ریخته‌گری فولاد و آهن، ترکیبات نیکل، آرسنیک و ترکیبات غیرآلی آرسنیک، معدن‌کاری هماتیت زیرزمینی)
برخی از محصولات احتراقی (احتراق ناقص، زغال (تابش‌های فضای بسته سوخت زغال خانگی)، تبدیل زغال به سوخت گازی، قیر قطران زغال‌سنگ، تولید زغال کک، دوده، گازهای خروجی موتور دیزل)
تابش‌های یونیزه‌کننده (تابش اشعه ایکس، رادون-۲۲۲ و محصولات تحلیل رادیواکتیو آن، پرتو گاما، پلوتونیم)
برخی از گازهای سمی (متیل اتر (رده فنی)، بیس-(کلرومتیل) اتر، گاز خردل، MOPP (ترکیب وینکریستین-پردنیسون-نیتروژن خردل-پروکاربازین)، بخارهای نقاشی)
تولید لاستیک و کریستالین گرد سیلیکا
درمان سرطان ریه
درمان‌های رایج عبارتند از جراحی، شیمی‌درمانی، و پرتودرمانی. گاهی اوقات NSCLC با جراحی قابل درمان است، اما معمولاً SCLC به شیمی درمانی و پرتودرمانی بهتر پاسخ می‌دهد. به طور کل، ۱۵٪ از مردم ایالات متحده آمریکا که طبق تشخیص پزشک به سرطان ریه مبتلا بوده‌اند پنج سال بعد از تشخیص بیماری زنده ماندند.
درمان سرطان به نوع سلول، وسعت گسترش آن و وضعیت عملکردی بیمار بستگی دارد. درمان‌های رایج شامل مراقبت تسکینی،جراحی، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی می‌باشد.
جراحی : در صورتی که بررسی‌ها سرطان سلول‌های غیر کوچک ریه را تایید کنند، مرحله بندی سرطان مورد ارزیابی قرار می‌گیرد تا مشخص شود این بیماری به وسیله جراحی قابل درمان است یا پیشروی آن به حدی است که نمی‌توان به وسیله جراحی آن را درمان کرد. سی تی اسکن و برش‌نگاری با گسیل پوزیترون به منظور تعیین این امر مورد استفاده قرار می‌گیرند.
پرتو درمانی :پرتودرمانی در بیشتر موارد با شیمی درمانی همراه است و ممکن است به قصد درمان در مورد افرادی که دارای سرطان سلول‌های غیر کوچک ریه هستند و شرایط جراحی را نداشته باشند به کار رود. این نوع پرتودرمانی را پرتودرمانی رادیکال می‌نامند. نوع جدید این شیوه پرتودرمانی تسریع شده و بیش تفکیک شده مداوم (CHART) نام دارد که در آن پرتودرمانی زیاد در یک بازه زمانی کوتاه صورت می‌گیرد. پرتودرمانی سینه‌ای پس از عمل نباید بعد از جراحی سرطان سلول‌های غیر کوچک ریه به کار رود. این احتمال وجود دارد که پرتودرمانی بعد از عمل در بعضی از بیمارانی که دارای درگیری غده لنفاوی میان سینه‌ای هستند مفید واقع شود. درکنار شیمی درمانی، پرتودرمانی قفسه سینه در مواردی از که احتمال درمان سرطان ریه با یاخته‌های کوچک وجود دارد توصیه می‌شود. اگر رشد سرطان بخش کوچکی از نایژه را مسدود کند، براکی‌تراپی (پرتودرمانی موضعی) در داخل لوله تنفسی صورت می‌گیرد تا این راه را باز کند. برایکی تراپی در مقایسه با پرتودرمانی بیرونی باعث کاهش زمان درمان و نیز کاهش در معرض اشعه قرار گرفتن کارکنان مراکز درمانی می‌شود. پرتودرمانی پیشگیرانه جمجمه (PCI) نوعی از پرتودرمانی مغز است که به منظور کاهش احتمال متاستاز مورد استفاده قرار می‌گیرد. این شیوه در اکثر موارد سرطان ریه با یاخته‌های کوچک مفید است. پرتودرمانی پیشگیرانه جمجمه در مواردی که بیماری پیشرفت نکرده احتمال بهبود فرد در طول سه سال را از ۱۵٪ به ۲۰٪ افزایش می‌دهد؛ در مواردی که بیماری پیشرفت داشته، این احتمال از ۱۳٪ به ۲۷٪ می‌رسد. پیشرفت‌های اخیر در هدف درمانی و عکس برداری منجر به پیشرفت پرتودرمانی استریوتاکتیک در درمان سرطان ریه شده است. در این نوع پرتودرمانی، با استفاده از هدف درمانی، پرتو زیادی در جلسه‌های کوتاه بر روی بیمار صورت می‌گیرد. استفاده از این روش در مرحله اول برای بیمارانی است که به علت همایندی مرضی شرایط جراحی را ندارند. در بیمارانی که دچار سرطان ریه با یاخته‌های کوچک یا با یاخته‌های بزرگ تر هستند، انجام میزان کمی پرتو به سینه می‌تواند برای کنترل نشانه مراقبت تسکینی مورد استفاده قرار گیرد.
شیمی‌درمانی :چگونگی شیمی‌درمانی به نوع تومور بستگی دارد. در سرطان ریه با یاخته‌های کوچک، سیس پلاتین و اتیپوساید بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. ترکیب کربوپلاتین، جمسیتابین، پاکلیتاکسل، وینورلبین، توپوتکان و ایرینوتکان نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. در سرطان ریه با یاخته‌های بزرگتر پیشرفته (NSCLC)، شیمی درمانی باعث بهبود بیمار می‌شود و به عنوان اولین درمان مورد استفاده قرار می‌گیرد، به این شرط که بیمار شرایط درمان را داشته باشد. به طور کلی، دو دارو مورد استفاده قرار می‌گیرد، که یکی از آنها بر پایه پلاتین (یا سیس پلاتین یا کربوپلاتین) می‌باشد. داروهای معمول دیگر جمسیتابین، پاکلیتاکسل، دوستاکسل،پمترکسد،اتیوپوساید یا وینورلبیبن می‌باشند.
پیشگیری
پیشگیری، مقرون‌به‌صرفه‌ترین روش برای کاهش گسترش سرطان ریه است. با آنکه در اغلب کشورها مواد سرطان‌زای صنعتی و خانگی مورد شناسایی قرار گرفته و استفاده از آنها منع گردیده است، کشیدن تنباکو هنوز بسیار فراگیر است. حذف کشیدن تنباکو یک هدف اصلی در پیشگیری از سرطان ریه می‌باشد و توقف سیگار کشیدن یک ابزار پیشگیرانه مهم در این فرایند به شمار می‌رود. تعیین مقررات به منظور کاهش آسیب‌پذیری از سیگار کشیدن دیگران در اماکن عمومی نظیر رستوران‌ها و محل‌های کار در بسیاری از کشورهای غربی از رواج بیشتری برخوردار گشته است. کشور بوتان از سال ۲۰۰۵ مقررات منع کامل سیگار کشیدن را به اجرا درآورده است .در حالی که کشور هند سیگار کشیدن در اماکن عمومی را از ماه اکتبر ۲۰۰۸ منع کرده است. سازمان بهداشت جهانی از دولت‌ها درخواست کرده است تبلیغ تنباکو را بطور کامل منع کنند تا از سیگاری شدن افراد جوان اجتناب گردد. آنها ارزیابی می‌کنند در جاهایی که چنین منع‌هایی به اجرا درآمده است مصرف تنباکو به میزان ۱۶٪ کاهش پیدا کرده است.
استفاده بلند مدت از مکمل ویتامین آ، یتامین ث ویتامین دی یا ویتامین ای احتمال ابتلا به سرطان ریه را کاهش نمی‌دهد. بعضی مطالعات نشان می‌دهد خطر ابتلا به این بیماری در افرادی که دارای رژیم غذایی محتوی سبزیجات و میوه جات زیاد می‌باشند کمتر است، اما این امر به احتمال زیاد به دلیل اثر همزمان می‌باشد. مطالعات دقیق تر دیگر ارتباط واضحی بین این دو به دست نیامده است.
آزمایش و تشخیص
انجام یک رادیوگرافی قفسه سینه یکی از نخستین مراحل تحقیقی است که باید در صورت گزارش نشانه‌هایی توسط فرد که ممکن است دال بر سرطان ریه باشد، صورت پذیرد. این کار می‌تواند یک توده مشخص، گشادگی میان‌سینه (که می‌تواند بیانگر گشادگی غدد لنفاوی واقع در آنجا باشد)، آتلکتازی (جمع شدن ریه)، التهاب ریه، یا ترشح پرده جنبی را آشکار نماید. تصویربرداری سی‌تی نوعاً به منظور ارائه اطلاعات بیشتر در مورد نوع و درجه بیماری مورد استفاده قرار می‌گیرد. نایژه‌بینی یا بافت‌برداری هدایت شده توسط سی‌تی اغلب برای نمونه‌برداری تومور برای بافت‌آسیب‌شناسی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
سرطان ریه اغلب به صورت یک توده ریوی منزوی بر روی یک پرتونگاری قفسه سینه ظاهر می‌شود. لیکن تشخیص افتراقی آن بسیار گسترده است. بسیاری از بیماری‌های دیگر نظیر سل، عفونت‌های قارچی، سرطان دگردیس، یا التهاب سازمان‌دهنده ریه نیز می‌توانند چنین نمودی را نتیجه دهند. تشخیص قطعی سرطان ریه بر پایه یک بررسی بر پایه بافت‌شناسی بافت مورد ظن از نظر ویژگی‌های بالینی و ویژگی‌های وابسته به پرتونگاری می‌باشد.